Sinds begin maart sta ik in dagelijks contact met meerdere waardebeleggers van over de hele wereld. Iedereen probeert een goed beeld te vormen en als groep verwerken we veel meer data dan alleen (normaal is de frequentie veel lager).
De beste opmerking van dit weekend was echter dat het momenteel niet meer gaat om één zwarte zwaan, maar om twee parende zwarte zwanen. Want naast het Covid-19 virus is er natuurlijk ook nog de oorlog in olie die wordt uitgevochten, maar voor ik op beide een visie probeer te geven, geef ik u eerst nog even volgende grafiek mee:
Het nadeel van zo’n snelle evoluties is dat je altijd met gedateerde cijfers en grafieken werkt. De rode lijn op de grafiek geeft de daling van de S&P500 tot 8 maart mee. De week daarna ging er nog eens 5% af, en wanneer ik dit schrijf op maandagmiddag lijkt het er op dat deze nog eens 10% lager gaan. Dat zou ons op 25 dagen brengen naar een daling waar tijdens de crisis van 2008 bijna 250 dagen over werd gedaan!
De snelheid van de crash is overweldigend. Dit maakt echter dat er momenteel nog heel wat beleggers zijn die een even snel herstel verwachten, pas als ook die de handdoek in de ring gooien hebben we echt de bodem bereikt. Die bodem ga ik niet proberen te timen, maar vandaag zie ik meer nut in eventueel wat te laat te kopen dan veel te vroeg, en voor zover ik kan inschatten zitten we nog in het veel te vroeg scenario.
Daar kan dit weekend wel eens verandering in zijn gebracht. Een weekend dat de geschiedenisboeken zal ingaan, niet alleen door de lockdown in Europa die stilletjes uitrolt, maar ook door de stap van de FED in Amerika.
De Fed heeft zondag de rente verlaagd met 100 basispunten tot 0%-0,25%. Dit slechts enkele dagen nadat ze al eens met 50 basispunten werd verlaagd. Dit in combinatie met $700 miljard aankopen van overheidsobligaties om de markt te ondersteunen.
Er wordt gesproken van een bazooka, maar eigenlijk is dit het equivalent van een kernbom. En dat op een ogenblik dat de meerderheid van de Amerikanen nog niet mee waren met het Covid-19 verhaal en de impact die dat zal hebben op de economie. In mijn ogen hebben ze te vroeg gereageerd en hiermee de paniek enkel maar verergerd. De tijd zal uitwijzen of ik daarin gelijk heb.
Wel is zeker dat na Europa nu ook Amerika al haar munitie om de economie te ondersteunen heeft opgebruikt, allemaal omdat Trump geen dalende koersen kan zien.
Een tijdlijn?
Hoewel vandaag de impact nog niet in te schatten is, ga ik toch mijn nek uitsteken om mijn voorlopig beeld te geven.
De eerste optie is dat door de zwakke daadkracht in Europa en ook laattijdig handelen in Amerika, Covid-19 de komende 6 tot 8 weken nog lelijk huis gaat houden, maar dan de storm gaat liggen. Helaas zullen er in dit scenario veel doden te betreuren zijn, maar dan kan binnen twee maanden de wereld wel terug opstarten en stilaan haar normale verloop hernemen.
Ook in China zagen we na iets meer dan twee maanden dat alles terug op gang werd getrokken. Helaas voor hen zitten nu hun afzetmarkten in de problemen wat ook bij hen een flinke impact zal hebben. En bij ons is er niet zo drastisch ingegrepen als in China, gaan wij er dan wel komen met twee maanden?
Het andere scenario is dat we pas uit de Covid-19 miserie geraken vanaf dat er een vaccin of medicijn voorhanden is. Dat zou in het beste geval binnen een zestal maanden zijn.
Tot op heden was het een exponentieel verloop, wat ook wil zeggen dat we hierop relatief snel een antwoord zullen krijgen, al zullen die weken dat het nog duurt als een eeuwigheid aanvoelen.
Kortom, de inschatting die ik vandaag maak, naar best vermogen, gaat ervan uit dat we nog twee tot zes maanden naast Covid miserie ook nog beursmalaise zullen kennen. De snelheid van daling zie ik wel afnemen nu ook Amerika lijkt te zijn wakker geschud.
De tweede zwarte zwaan is de scherpe prijsdaling van de olie. De impact van Covid-19 op de oliemarkt doet de vraag erger dalen dan na de aanslagen van 9/11.
De vraag naar olie daalt tussen de 60% en 90%. Als er verkocht wordt, is het vaak in grote orders (tankerformaat). Aan deze prijzen zullen snel alle oliereserves worden aangevuld en zullen er steeds meer tankers worden ingezet om ook op zee olie te stockeren.
Saudi-Arabië gaat van deze moeilijke periode gebruik – of is het misbruik – maken om heel wat concurrenten dood te knijpen. Velden met zware olie, offshore en schalie-olie zijn het doelwit. Ook dit heeft een flinke impact op de wereldwijde economie, want olie is alomtegenwoordig. Sommigen zullen profiteren van lagere kosten, maar voor velen is olie een bestanddeel van hun prijs waardoor ook zij hun prijzen fors zullen moeten laten zakken en een lagere prijs aan dezelfde marge betekent evengoed minder winst.
Nieuwe financiële crisis?
En dan belanden we aan bij een volgend vraagstuk. Gaat dit leiden tot een nieuwe financiële crisis?
De banken zijn sterker dan voor 2008, maar de schulden bij bedrijven staan op een zeer hoog niveau. Eind 2019 zaten de schulden ten opzichte van de EBITDA (welke we voor het gemak zullen gebruiken als operationele kasstroom) op het hoogste peil sinds 2000. Op bedrijfsniveau is de dekking van de te betalen rente lager dan in 2008.
Wat dan als de EBITDA ook nog eens een flinke klap krijgt?
Wat we vandaag zien is dat bedrijven al hun mogelijke kredietlijnen aan het opnemen zijn, of ze deze nu nodig hebben in het kort of niet. Met andere woorden ze hebben angst dat de beschikbare liquiditeit gaat opdrogen. Dit kan een trauma reactie zijn op 2008, het kan ook zijn dat zij nu al erger zien aankomen dan wij, zij staan tenslotte in de frontlinie.
Persoonlijk denk ik ook dat we de actie van de FED in dat opzicht moeten kaderen.
Ik heb in het verleden vaak geklaagd over zombiebedrijven die enkel door de lage rente konden overleven. De tijd lijkt nu gekomen dat deze zullen omvallen. Wat de impact daarvan gaat zijn kan ik niet inschatten.
Maar laten we ook wat dichter bij huis kijken. Duitsland is de grootste economie in Europa. Momenteel zit deze voor 80% in lockdown voor de komende zes weken. Er wordt nu al gefluisterd dat dit niet voldoende zal zijn.
Neem bijvoorbeeld TUI welke al haar activiteiten heeft stilgelegd en al overheidssteun vraagt. Dit doen ze enkel omdat de vraag volledig is weggevallen. En dat is niet enkel bij hen, ook autofabrieken zijn aan het sluiten,…
Stel dat Covid-19 Duitsland 20% van haar bruto nationaal product (BNP) kost. Dat lijkt wat veel als we uitgaan van twee maanden, maar je kan er zeker van zijn dat de angst bij de consumenten na twee maanden nog niet weg is, deze angst zindert ook na de lockdown nog voort.
20% komt overeen met €700 miljard minder. Dit kan toch niet anders dan falingen met zich meebrengen? En falingen zorgen voor andere falingen bij leveranciers. En dat zorgt allemaal voor niet terugbetaalde leningen…. U snapt waar ik naartoe wil.
De vraag is dan ook wie gaat dit betalen? Duitsland kan nog wat hebben, maar wat met Italië, Frankrijk, België,… En dan wil ik voor België nog niet denken aan de waarborg van Dexia met haar blootstelling aan Italiaanse banken.
Tijdens de migratiecrisis werd al bewezen dat solidariteit in de EU heel klein is. Nu is deze zelfs onbestaande het is ieder voor zich. De EU is een lege doos gebleken, een zeer dure lege doos. Het is ieder land voor zich.
En dan zijn er ook nog beleggers en bedrijven die vandaag moeten verkopen. Beleggers die met geleend geld kochten krijgen nu margin calls en moeten posities liquideren. Ook bedrijven die een beleggingsportefeuille aanhouden met hun buffer zijn nu al aan het verkopen om de nodige liquide middelen te bekomen om deze moeilijke periode te overbruggen, en dat gaat er niet op beteren vermits er steeds meer verkocht moet worden om eenzelfde bedrag bij elkaar te krijgen.
Vermits de overheden nu al tot over hun oren in de schulden zaten is mijn grootste vrees vandaag dat ze de beurzen zouden sluiten en de cash devalueren voor we deze hebben kunnen omzetten in aandelen. Ik voel me dus nog niet klaar om al volop te kopen, maar ik voel me ook allerminst gemakkelijk met veel cash op mijn rekening.
DE MARKT VANDAAG
Zoals boven al aangegeven zijn cijfers van de afsluiting vrijdag al wat achterhaald. Wat hieronder van cijfers wordt gegeven is van na afsluiting van de beurs op vrijdag 13/3, ondertussen ging er weer een flinke snee af.
Een verklaring voor de forse daling is natuurlijk de angst voor wat Covid-19 zal aanrichten. Maar in mijn ogen was het ook broodnodig dat de beurzen even terug naar normale waarderingen zouden terugkeren. Zijn we daar vandaag al?
De Buffett indicator voor de markten, welke ik al een paar keer heb meegegeven, gaat kijken naar de verhouding van de marktkapitalisatie van alle beursgenoteerde bedrijven ten opzichte van het BNP.
Vrijdag zagen we dat deze voor Amerika nog op 124,9% stond, en dat terwijl het BNP nog de slag van Covid-19 zal moeten verwerken. En 124% wijst nog steeds op een dure markt.
Ter vergelijking, na de dotcom crash stond deze indicator op 75%, na de financiële crisis op 57%. In Amerika lijkt er nog een hele weg naar beneden open te liggen. Natuurlijk zitten we wel in andere rentetijden.
De Shiller PE voor Amerika stond vrijdag ook nog steeds 52,8% hoger dan het historische gemiddelde. Kortom Amerika lijkt tot op heden nog niet goedkoop genoeg.
Voor Duitsland, de economische motor van Europa, stond deze indicator vrijdag op 43%, veel lager dan in Amerika, maar historisch gezien eerder aan de hoge kant, het hoogste is 58%, het laagste 13%. Na de financiële crisis stond deze op 21%.
Ook voor andere Europese landen zien we een gelijkaardig beeld, met uitzondering van Italië dat al langer goedkoop is.
Als we dan weten dat we momenteel al in een recessie zijn beland (al moet het nog officieel worden) met kans op een depressie, dan weten we dat de daling van de beurzen nog niet ten einde is.
Wil dit dan zeggen dat we nog ver weg moeten blijven van de beurs gezien deze waarderingen? Neen, zoals eerder gemeld is het een andere renteperiode wat de waarderingen ook anders maakt, maar bovenal wil een algemene nog relatief hoge waardering niet zeggen dat er geen mooie koopjes aan het opduiken zijn.
