De beurzen zijn tussen midden februari en maart bijna in één rechte lijn naar beneden gegaan. Ondertussen kennen we bijna een even lineair verloop terug naar omhoog.
Van al wat ik heb gelezen van grote crashes zou dit een zeer uniek verloop zijn. Maar we zitten dan ook in ongekende tijden. En ook de reacties van de banken en overheden zijn ongekend.
In essentie komt het er eigenlijk op neer dat er twee scenario’s zijn die zich kunnen voltrekken eens de lockdowns achter de rug zijn.
In het eerste scenario gaan de mensen doordat ze eerder verlamd waren en verplicht opgesloten, ineens willen “leven” en flink geld beginnen uitgeven, meer dan ze voordien deden. Die nieuwe auto waar ze aan twijfelden komt er wel ineens, reizen zoveel het kan, op restaurant gaan, feestjes, die nieuwe tv,…
Het tweede scenario is minder rooskleurig. Door de lockdowns hebben ze mogelijks een flinke financiële kater te verwerken. Niet alleen vrezen ze nog voor een gevolg op gezondheidsgebied waardoor ze winkelstraten, restaurants, vliegtuigen en grote evenementen mijden, maar ze vrezen dat bij een tweede golf ze niet meer de financiële buffer zullen hebben die nodig is. Ze gaan dus niet enkel hun oude buffer terug herstellen, maar ook wat extra aanleggen.
Momenteel kijkt de beurs enkel naar het eerste scenario en houden ze geen rekening met het tweede. Ik kijk dan weer vooral naar het tweede, want ik dek graag mijn risico’s af.
Als je kijkt naar de S&P500 dan zie je dat deze momenteel al terug hoger staat dan het niveau van begin 2018 en begin 2019. Dat wil dus zeggen dat de beleggers verwachten dat de toekomst nu minstens even rooskleurig is als toen, en misschien zelfs rooskleuriger, want ook toen was de markt niet goedkoop en hadden de beleggers al een roze bril op.
Lijkt u dat vandaag een realistische uitkomst gezien de abrupte stilstand die de wereldwijde economie heeft gekend? Mij alvast niet.
Pas op, ook bij mij giert FOMO (fear of missing out) door mijn lijf. Ook ik ben bang dat ik de koopjes gemist heb door maar enkel wat bij te kopen van de huidige portefeuille en niet voluit te gaan voor een pak nieuwe aandelen.
De ervaring van Charlie Munger
Het deed me dan ook deugd om afgelopen week het interview met de 96-jarige Charlie Munger, de partner van Warren Buffett, te lezen in The Wall Street Journal.
Munger is vaak meer uitgesproken in zijn meningen dan Buffett. Hij heeft ons ook altijd geleerd dat je klaar moet staan om hard toe te slaan als de kansen sterk in je voordeel zijn. Waren deze kansen er dan de voorbije weken?
Kopen als anderen bevreesd zijn en bevreesd zijn als anderen gulzig zijn, dat is het motto. Over het algemeen ziet Munger vandaag eerder als een periode om bevreesd te zijn, niet gulzig. Vandaag is het hun taak om Berkshire door de storm te leiden, een storm zonder enige visibiliteit, en dat doen ze liever met voldoende cash dan nu in een periode van onzekerheid en mogelijk ongekende crisis nu al het geld in bedrijven te stoppen.
Met hun grote portefeuille aan verschillende bedrijven heeft Berkshire Hathaway een goed zicht op wat er zich afspeelt met de economie in Amerika en zelfs een flink deel van de rest van de wereld. Als zij, met al hun ervaring, dan zeggen geen enkel idee te hebben waar dit naartoe gaat, waarom zou iemand anders dit dan wel kunnen?
De vraag is ook niet of we in een recessie zitten, maar wel hoe groot deze zal zijn. Ook dit zal voorbijgaan, maar hoe lang het duurt, dat weet niemand. Volgens Munger zal dit door de activiteiten van de overheden en centrale banken niet te lang zijn, maar hij stelt zich ook de vraag wanneer we de rekening van al deze stimuli gaan krijgen op macro-economisch vlak. Hij vreest ook dat we in de nabije toekomst geen werkzaamheidsgraad gaan kennen die in de buurt kwam van voor Covid-19.
Bij de vraag of ze nu niet veel vraag krijgen voor investeringen of hulp (bij bijvoorbeeld luchtvaartbedrijven) antwoordt Munger dat de telefoon niet rinkelt. Iedereen is bevrozen, niemand doet iets. Niemand durft bewegen of investeren. Iedereen kijkt naar de overheid.
Als ik dat lees, dan gaat de FOMO weer even liggen en ben ik blij dat ik vandaag ook nog niet veel gedaan heb en nog flink wat cash opzij heb staan. Ik kan namelijk niet geloven dat de economie, die al aan het vertragen was, nu door Covid-19 geen flinke klap heeft gekregen en dat de economische realiteit, ondanks de enorme injecteringen van de overheden, uiteindelijk zal doordringen op de beurs en we nieuwe bodems gaan verkennen.
Katholicisme zonder hel
Zoals u weet ben ik fan van de memo’s die Howard Marks schrijft. In zijn laatste memo (hij schrijft er veel meer in deze periode) schrijft hij over iets waar ik me al eerder zorgen over maakte en heb geschreven in SMART Capital.
Hij vraagt zich af welke lessen nu geleerd worden door mensen die te veel hefboom hebben gebruikt. In een vrije markt wordt tijdens een recessie het kaf van het koren gescheiden. Door de overheidsinterventies is dat nu echter niet het geval.
Daarom worden de verkeerde lessen geleerd. Overtollig risico nemen wordt namelijk beloond. In goede tijden zorgt een hefboom door schulden namelijk voor meer marge en winst, als dan in slechte tijden ze niet failliet kunnen gaan en geholpen worden door de overheid, dan wordt te veel risico nemen aangemoedigd en voorzichtigheid onderdrukt.
Hij gooit er volgende onliner tegenaan: Kapitalisme zonder faillissementen is zoals Katholicisme zonder hel.
Het argument voor de interventies is dat een crisis zoals deze niet te voorzien is en daarom deze interventies veroorloofd zijn. En ik ben akkoord dat we soepel moeten zijn naar goede bedrijven die nu heel veel pech hebben. Maar moet de overheid dit doen, of is dat eerder iets voor in de eerste plaats de aandeelhouders die extra kapitaal kunnen inbrengen, in de tweede plaats het management en vervolgens de leveranciers, personeel en klanten?
Als je onderneemt dan gebeuren nu éénmaal onverwachte zaken. Waarom moeten aandeelhouders en financiers, en dan vooral die te veel lenen aan wie het niet kan betalen, geholpen worden?
Warren Buffett verwoordde dat in het verleden als volgt: “Als je een brug bouwt waar vrachtwagens van 10 ton over moeten, bouw je dan een brug die 10,1 ton aankan of bouw je de brug zo dat ze 30 ton aankan?”
Laat het duidelijk zijn, de overheden redden niet de kleine man of vrouw haar job! Ze redden de grote kapitalen. Want bij een faillissement gaat het grootste deel van de jobs niet verloren, maar naar de concurrentie die het marktaandeel inneemt.
We zien nu ook dat in Amerika schulden in pakketten worden gestoken door Wall Street (wanneer zagen we dat nog) en deze pakketten worden opgekocht door de FED. En in deze pakketten zitten niet de goede leningen.
In The Wall Street Journal schreef men dat de FED nu in wezen de slechtste winkelcentra en bedrijven met de meeste schulden van het land bezit.
Of met andere woorden, de FED gaat hierop flink wat geld verliezen. En als dit in de Verenigde Staten gebeurt, dan gebeurt dit hier ook, maak u daar geen illusies over.
Slechte activa staan dus te duur geprijsd. Is het daarom dat goede bezittingen nog duurder zijn? Wanneer gaat zich dit wreken?
Hoe omgaan met een markt zoals dit?
In februari was bovenstaande de titel toen we net het hoogtepunt hadden bereikt. Vandaag kan ik die titel recycleren. Want ook nu vragen we ons af hoe het kan dat de markt tegengestelde bewegingen maakt dan wat je met rationele overwegingen zou bedenken.
Ik heb het hierboven al prijsgegeven. Een markt zoals deze is een markt waarin ik afwacht. Of tenminste heel sporadisch iets nieuws zal brengen, als het allemaal klopt, zoals met de nieuwe holding deze maand.
Over de afgelopen weken heb ik al duidelijk gemaakt dat de huidige gang van zaken voor mij geen steek houdt en dat ik daarom uitermate voorzichtig ben. Het ergste (economisch gezien dan) moet in mijn ogen nog komen.
Kijk bijvoorbeeld naar de grafiek van de Eurostoxx 600, dit zijn de 600 grootste bedrijven van Europa.
De koers vandaag staat op gelijke hoogte met het voorjaar van 2016. Dat wil zeggen dat de beleggers nu denken dat het economische vooruitzicht voor de komende jaren vandaag even goed is als drie jaar geleden.
Lijkt u het waarschijnlijk dat de economie de komende drie jaar even sterk zal zijn als tussen 2016 en eind 2019, wat al het einde van een heel lange heel goede periode was? Terwijl we in 2019 al vertraging zagen in de economie en zelf enkele sectoren het heel zwak deden zoals de automobiel?
En kijk dan ook nog eens naar de S&P500, de vijfhonderd grootste bedrijven in Amerika. Sinds 1980 ziet deze er zo uit
De dotcom crisis en zelfs de grote financiële crisis van 2008-2009 vallen in het niets ten opzichte van de stijging. Als we dan inzoomen op de laatste vijf jaar krijgen we deze:
We hebben een kortstondige dip gehad, ondertussen staan we al terug op het niveau van midden vorig jaar. Ook in 2019 was de beurs in Amerika al duur te noemen, en ik herhaal ook voor Amerika de vraag. Lijkt het u waarschijnlijk dat de economie en de winsten van de bedrijven de komende drie jaar even sterk zal zijn als wat we de afgelopen jaren kenden, wat de koersen in 2019 tot deze niveaus bracht?
Zoals ik boven al schreef, de beleggers lijken enkel te kijken naar het goede nieuws. Het aantal besmettingen dat terugloopt, het aantal ziekenhuisbedden dat vrijkomen en een vertraging in het aantal doden, een mogelijk vaccin of geneesmiddel enzoverder.
Ondertussen negeren ze het slechte nieuws. Zo wordt Singapore keihard geraakt door een tweede golf van besmettingen, hoewel ze heel goed door de eerste golf zijn gekomen.
In Amerika gingen er op vier weken tijd 22 miljoen jobs verloren. Dat zijn bijna evenveel mensen die hun job verloren zijn in Amerika als dat in Nederland en Vlaanderen samen (23,8 miljoen) wonen.
Tijdens de grote financiële crisis was het grootste verlies van jobs op vier weken tijd 2,6 miljoen, bijna 9x minder.
Nu zit de werkloosheidsgraad in Amerika op 6,7%. Op de piek van de grote financiële crisis stond deze op 10% Het duurde zeven jaar voor het niveau van voor de crisis terug werd bereikt. Na de dotcom bubbel bedroeg de werkloosheid 6,3%.
En ook de oliemarkt duidt heel goed het probleem met de wereldeconomie aan. Een future voor een vat WTI olie in mei staat wanneer ik dit schrijf op $14,8 (later maandag ging deze zelfs tot -40 dollar per vat, zo gaat maandag 20 april 2020 in de economische geschiedenisboeken als de dag dat olie negatief ging)
Door aan de ene kant de onenigheid tussen OPEC en Rusland waardoor de productie steeg en anderzijds het wegvallen van de vraag is er een fors overaanbod aan olie. En zelfs na de productiebeperkingen, als die al gevolgd gaan worden, zal dit nog niet direct beter worden. Zelfs als de economie morgen ineens terug in gang schiet, dan nog zal het een lange tijd duren eer die voorraden zijn weggewerkt.
Op zich is een lage olieprijs goed nieuws voor consumenten en producenten van allerlei goederen, maar het zorgt ook voor deflatoire druk. Prijzen die dalen (en dus ook lagere winsten bij een gelijke marge).
En ieder van jullie zal ook iemand kennen, of misschien ben je het zelf, die financieel hinder ondervindt van deze lockdown. Ook dat gaat flink wegen op het uitgavenpatroon. En zo is het over bijna de hele wereld.
Kortom, hoewel ik het goede nieuws ook wel zie, vind ik dat het slechte nieuws te weinig gewicht krijgt.
De Buffett indicator, de ratio van het Bruto Binnelands Products ten opzichte van de marktkapitalisatie van de bedrijven geeft in Amerika weer aan dat deze beurs “significant overgewaardeerd” is. De te verwachten return op basis van het verleden gezien zou voor deze markt -0,3% zijn inclusief dividenden.
Verkopen dan?
Omdat ik verwacht dat we nog niet aan het einde zijn van de neergang op de beurzen en gezien de recente stijging, krijg ik regelmatig de vraag waarom ik dan niet alles verkoop en zo de cash vrijhoud voor wanneer de crash komt.
De reden dat ik dat niet doe is omdat ik de toekomst niet kan voorspellen. Met de huidige portefeuille en de cashpositie voel ik me goed in de huidige situatie, zowel als de beurs daalt of als ze verder stijgt.
