Het was een tijdje geleden dat we een boek besproken hebben. Dit boek van 2020 stond al sinds zijn verschijning op mijn leeslijst. Nu is het er van gekomen. En het is goed, heel goed. De schrijver is – als gewezen columnist van The Wall Street Journal – zeer sterk in het eenvoudig en helder voorstellen van de essentie. Hij doet dat aan de hand van 20 kleine hoofdstukjes, aan gemiddeld 12 pagina’s per hoofdstuk, die vol staan met kleurrijke korte verhalen en aangevuld met praktische handvaten.
Ik heb de Nederlandse vertaling in één ruk uitgelezen en wie geïnteresseerd is om te begrijpen welke evidente vergissingen slimme mensen maken bij financiële zaken raad ik van harte aan om hetzelfde te doen.
Met deze bespreking ga ik vooral de punten aanhalen die met het thema ‘beleggen’ te maken hebben. Ik hoop alvast dat je goesting krijgt om het volledige boek te lezen. Investeren in jezelf door je te laven aan goede en praktische wijsheid is de beste investering die je kan doen. Dat is echte compounding waarbij elke centimeter winst je niet meer kan worden afgenomen en bijkomende winst steeds groter wordt omdat je verbanden legt met andere wijsheden. Zo groei je exponentieel.
Ik overloop een 5-tal lessen die elke jonge belegger zich zo snel als mogelijk dient eigen maken. Door goede praktische gewoontes en sterke denkpatronen vanaf jonge leeftijd in je gereedschapskist te bestendigen ga je beter omgaan met beleggingen en financiën in het algemeen.
- Blijf kalm wanneer de rest dat niet is
Dat is één van de eenvoudigste zaken die Morgan Housel aanhaalt: door ‘gewoon rustig gedrag’ te hanteren op momenten dat anderen panikeren zal je het vele malen beter doen dan het gemiddelde. Toen ik een eigen bedrijf runde noemden we dat ‘GBV’, dat staat voor gezond boerenverstand. Je begrijpt waar het over gaat. Stoïcijns en beheerst reageren. Niet springen op alles wat beweegt of beslissingen nemen als een kip zonder kop. Echt moeilijk is dat niet. Gewoon een beetje ‘zen’ zijn.
Periodes van paniek of euforie beslaan slechts een korte periode in een beleggerscarrière, maar de beslissingen die je dan neemt kunnen een veel grotere impact hebben op je rendementen dan in de periode van normaliteit.
Het is essentieel om te beseffen dat stevige dalingen in een portefeuille een normaliteit zijn. Het heeft ook geen zin om die dalingen kost wat kost proberen te vermijden. Immers als je je wil indekken tegen elk soort onheil – hedging met een mooie Engelse term – dan zal je zoveel verzekeringspremie betalen dat je totaal rendement sterk zal afnemen. Dalingen horen er gewoon bij. Je kan die kost niet ontlopen. Het is gewoon de kostprijs van rendement.
Ja, je mag angstig zijn wanneer je portefeuille met 30% zakt. Als je geen angst voelt ben je niet van deze wereld, of je bent in slaap gedommeld. Maar je mag niet handelen naar je angst. Zoek middelen om je af te schermen. Bijvoorbeeld door prikkels die elke dag je aandacht trekken op je portefeuille gewoon uit te schalen.
Wanneer je dan in paniek verkoopt mis je wellicht de volgende stijging die er zit aan te komen.
- Schuw risico en overleef!
Om gedurende een lange carrière succesvol met geld en beleggingen om te gaan dien je vooral te overleven. Dat heeft allemaal te maken met risico vermijdend gedrag. Zorg dat je niet failliet gaat, want dan valt er niks meer te beleggen.
In plaats van op zoek te gaan waarom topinvesteerders het zo excellent doen kan je beter bestuderen wat ze niet doen. Het uitsluiten van dommigheden zou veel meer van je aandacht mogen krijgen dan het zoeken naar uitmuntendheid. In dat arsenaal van gewoontes vind je zaken zoals geen schulden maken, downside risico meer bestuderen dan upside potentieel, veiligheidmarge hanteren (straks nog veel meer daarover), voldoende cash hebben om de korte termijn te overleven, … en dat soort zaken die je gewoon kan catalogeren als ‘normaal gedrag’, ook weer GBV maar dan altijd en overal, niet enkel in stressperiodes.
Zoals sommigen weten is één van mijn passies zeezeilen. Je kan veel boeken lezen over zeilen, over technieken die het maximale uit je schip halen, hoe je de zeilen trimt voor dat tiende knoopje meer snelheid. Maar het allernuttigste boek dat ik las was ‘total loss’. Dat boek beschrijft 40 zeilongelukken waarbij het schip verging. Het beschrijft de fouten die je best zelf niet maakt. Met andere woorden hoe je risico’s kan vermijden, niet hoe je sneller kan gaan (en dus je risico verhoogt). Het verhaal van de haas en de schildpad, weet u wel.
De Italianen hebben daar een prachtig spreekwoord voor: “chi va piano va sano e va lontano”. Wie langzaam gaat, gaat gezond en lang.
- Start jong en doe het lang
De reden waarom Warren Buffett zo’n geweldig vermogen bij mekaar harkte was niet vanwege zijn geweldige rendementen. Die helpen natuurlijk, maar veel belangrijker is dat hij begon te beleggen op zijn tiende en vandaag nog doorgaat tot in de negentig. Met een tachtigjarige carrière hoef je geen superrendement te halen, je dient vooral vol te houden.
Een eenvoudige berekening leert dat hij door te starten op zijn twintigste en te stoppen na veertig jaar op zijn zestigste, wat voor de meesten onder ons een normale carrière is en voor FIRE aanhangers een eeuwigheid, hij minder dan een duizendste zou bereikt hebben en we vandaag wellicht niet zouden spreken over hem.
Zijn vaardigheid is beleggen, maar zijn geheim is tijd.
Investeren gaat dus niet naar het op zoek gaan naar het hoogste rendement maar wel naar een redelijk tot goed rendement gedurende een zo lang mogelijke periode. Wees geen sprinter, maar wel een marathonloper om het in sporttermen te zeggen.
Housel drukt het plastisch uit door te zeggen dat je geen boeken over beleggingsstrategieën, over economische modellen of sectoren hoeft te lezen. Het enige boek dat hij aanbeveelt is ‘Hou je mond en wacht af’. Dat boek bevat één bladzijde met één grafiek over lange termijn economische groei.
Laat de tijd zijn werk doen. Zoals de kleine veranderingen in de inclinatie van de aarde over periodes van duizenden jaren voor 5 ijstijden zorgde. Ijstijden komen er niet door plotse koude, maar wel kleine temperatuur verschillen die maken dat er een beetje sneeuw blijft liggen. Sneeuw die zonnestralen weerkaatst en daardoor in de toekomst wat meer sneeuw oplevert. Zo krijg je een exponentieel natuurkundig fenomeen dat in de financiële wereld compounding genoemd wordt.
Vandaag zien we die sneeuwlaag langzaam elke dag een beetje afsmelten, precies het omgekeerde effect.
We hebben het moeilijk om het exponentiële te begrijpen. Als mens denken we lineair. 10 keer het getal 5 optellen is makkelijk, dat is 50. 10 keer het getal 5 vermenigvuldigen is een exponentiële functie. Dat lukt niet zo goed. Exponentiële processen leveren veel grotere uitkomsten op dan lineaire. Moeilijk.
- Genoeg!
Zorg dat je iets hebt wat hebzuchtige mensen niet hebben, namelijk … genoeg.
Door steeds meer te willen gaan hebzuchtige mensen kapitaal riskeren dat ze hebben en nodig hebben om geld te verdienen dat ze niet hebben en niet nodig hebben. Lees deze zin nog eens en steek ze in je gereedschapskist. Deze regelmatig bovenhalen zal je behoeden tegen overdreven risico nemen.
Filosofisch kan hier de vraag stellen of geld gelukkig maakt. Het probleem is dat mensen met geld hun ambitie steeds hoger leggen en daardoor nooit genoeg hebben en steeds meer willen. Een eenvoudige formule kan ons helpen. Gelukkig zijn is gelijk aan het resultaat dat je bereikt minus de verwachting die je hebt. De lat lager leggen is een beproefde formule voor een gelukkiger leven. Steeds de lat hoger leggen mag en is uitdagend, maar onrealistisch hoog is een zekerheid op ongelukkig zijn.
Eén van de belangrijkste oorzaken die mensen ongelukkig maakt is dat ze zich vergelijken met anderen. En dan meestal met iemand waarvan ze denken dat hij of zij het beter doet, een hoger salaris heeft, een sjiekere wagen, hippere kleding, …. Door je te vergelijken ga je zelf ook meer willen.
Het is een heel eenvoudig principe en als je er meer wil over weten dan zijn boeken over de Stoïcijnen en het Stoïcisme zeker iets voor jou.
- Bouw een foutenmarge in
Wie ons al wat langer volgt hoort ons regelmatig over de veiligheidsmarge praten die je best inbouwt bij elke beleggingsbeslissing. Morgan Housel benoemt het als de foutenmarge. Dat is de marge die je inbouwt in je plan omdat niet alles volgens plan loopt. Het uitgangspunt van elk financieel systeem dient eenvoudigweg te zijn dat niet alles planbaar is. Je zal onvermijdelijk keuzes maken die verkeerd uitdraaien.
Vergelijk het met een pokerspel of met black jack in het casino waarbij je niet weet welke de volgende kaart wordt. Je kan dat nooit met zekerheid weten omdat er meerdere mogelijkheden zijn. Maar je kan wel de kaarten tellen en memoriseren zodat je weet of de kans op een 10 of op een kleine kaart groter of kleiner geworden is. Daardoor ontwerp je een plan waarbij je de kansen lichtjes in jouw voordeel kan draaien. Veronderstel van 49/51 in je nadeel naar 51/49 in je voordeel. Het lijkt peanuts, maar het verschil is fenomenaal.
De speler zonder plan zal hoe meer hij inzet statistisch gezien meer verliezen terwijl de speler met een plan op de lange duur op winst zal staan omdat hij de kansen aan zijn kant heeft.
We weten niet wat er morgen gebeurt op de beurs, we kunnen niet voorspellen wat de toekomst brengt. Net zoals we niet weten welke de volgende kaart wordt bij poker of black jack. Dus dient je plan gebaseerd te zijn op bescheidenheid, op de wetenschap dat je niet kan voorspellen. In het allerbeste geval kan je enkel kansen redelijk inschatten.
Daarom is de veiligheidsmarge of foutenmarge die je inbouwt de enige manier om voorspellingen overbodig te maken, de enige manier om veilig je weg te vinden in een wereld die geregeerd wordt door kansen en niet door zekerheden.
Zekerheden komen pas in beeld wanneer je kijkt met een lange termijn horizon. Het casino ontwikkelt zijn systeem zodanig dat de miljoenen kleine gokjes over een jaar fenomenale winsten opleveren, de pokerspeler die de kaarten telt zal op de lange duur winnen van de speler die ze niet telt, de beursdeelnemer die een veiligheidsmarge toepast zal over zijn carrière mooie resultaten boeken.
Het druist enigszins in tegen ons natuurlijk aanvoelen in het dagelijkse leven. Wat we binnen 10 minuten gaan doen weten we met een vrij grote zekerheid, wat we morgen doen kunnen we goed inschatten, maar wat we volgend jaar op de twaalfde dinsdag van het jaar om 17u gaan doen dat wordt al tamelijk onmogelijk om met goede kans op succes te voorspellen.
Op de beurs is het net andersom. Wat de koersen straks gaan doen weten we absoluut niet. De markt prijst allerhande scenario’s in, maar het zijn net de zaken die de markt niet weet en dus niet kan inprijzen die voor de koersbeweging zorgt.
En toch is het de goeroe die met grote stelligheid zwartwit voorspellingen doet, die meer volgers zal hebben op twitter dan degene die zegt ‘Tja, ik weet het niet met zekerheid. Ik kan u enkel scenario’s met een kansverdeling geven.’ Dat laatste klink niet geweldig sexy, maar het is wel de beste aanpak in het financiële oerwoud.
Een foutenmarge wordt dikwijls verkeerd begrepen als een te behoudende strategie waarbij je matige rendementen zal boeken. Ze wordt begrepen als een strategie van mensen die geen vertrouwen hebben in hun eigen visie. Het is echter precies het tegenovergestelde. Het is een strategie die ruimte laat voor potentieel minder gunstige resultaten maar die wel zal overleven.
Een heel eenvoudig en praktisch voorbeeld is dat jij als belegger voldoende cash dient te hebben om een moeilijke periode uit te zingen. Dat is een onderdeel van je strategie want als je geen cash hebt kan je volledig weggeveegd worden. Als je iets leest over falende fondsen die margin calls te verwerken krijgen, wel dan gaat het daar over.
Precies hetzelfde geldt voor bedrijven. Als die niet voldoende cash hebben kunnen ze failliet gaan. Bedrijven overladen met schulden vermijdt je beter als belegger. Dat is onderdeel van je veiligheidsmarge. Of om het met de woorden van Luc Tack te zeggen: ‘Met nen halven bak naft kunt ge niet deftig rijden’. Cash als appeltje voor de dorst dus. Dat is precies het tegenovergestelde van leverage, de schuldenhefboom om meer winsten te maken.
Kijk naar bedrijven die het goed deden op de beurs zolang er gratis geld was, maar de dieperik in tuimelen nu er betaald moet worden om geld te lenen. Interest betalen is overigens de meest normale zaak ter wereld, maar dat waren sommigen vergeten.
Kijk ook naar beleggers die bedrijven veel te hoog waardeerden een jaar geleden door veel te lage discontovoeten te hanteren. Wanneer je pakweg een jaar geleden om en bij de nul procent interest hebt op 10 jarige staatsleningen in Duitsland of de Verenigde Staten en je neemt dan een discontovoet van 4 of 5%, dan vraag je om miserie. Iedereen was vergeten dat het historisch 50-jarig gemiddelde om en bij de 5 à 6% ligt op staatsobligaties. Ja kan als belegger beter een discontovoet hanteren van minstens 10% en dat in alle omstandigheden. De conclusie kan dan zijn dat je geen koopjes vindt. So be it. Wacht dan tot de kaartdeler je een betere hand geeft. Of zoals Buffett het zegt: “You don’t have to swing every time a ball is thrown at you” (refererend naar het baseball spel).
Het ganse idee van de foutenmarge is niet om risico’s ten allen tijde te vermijden, maar wel om risico’s a. met mate te nemen, b. gespreid over meerdere beleggingen en c. enkel die risico’s te nemen waar de kansen in je voordeel zijn.
Wie dat consequent toepast zal zijn kansen op succes aanzienlijk verhogen.
Andere thema’s
Er komen nog heel wat andere thema’s aan bod in het boek. Zaken die we in vorige artikelen ook al bespraken, zoals de rol van pech en geluk (en vooral onze onderschatting van deze factoren), het feit dat jij als persoon ook verandert en dus je financieel plan zal veranderen, of een leuk stukje over redelijkheid vs rationele koele strategieën die je niet kan volhouden. Kortom heel veel interessante zaken die je helpen wanneer je de eerste financiële stappen zet, maar evengoed alles nog eens op een rijtje zet voor de belegger met meer jaren op de teller.
